Các bác sĩ tại Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức vừa tiến hành ca mổ để hồi sinh khớp gối cho nữ huấn luyện viên b.ắn s.úng Nguyễn Thị Nhung – người được mệnh danh là “bông hồng thép” của Đội tuyển b.ắn s.úng Việt Nam.
TS.BS. Trần Hoàng Tùng – Phó trưởng Khoa Phẫu thuật Chi dưới, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức – khám lại cho chị Nhung sau 2 ngày phẫu thuật (Ảnh: BVCC)
Sử dụng nhiều phương pháp nhưng “càng chữa càng đau”
Gần 2 năm nay, chị Nguyễn Thị Nhung – Huấn luyện viên trưởng Đội tuyển b.ắn s.úng quốc gia, Phó chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Liên đoàn b.ắn s.úng, Trưởng bộ môn b.ắn s.úng – Tổng cục Thể dục Thể thao – đi lại ngày một khó khăn, đặc biệt khi chơi thể thao, chị bị đau đớn ở khớp gối. Do sợ phẫu thuật nên chị Nhung ngại vào viện và sử dụng nhiều phương pháp khác nhau để chữa trị nhưng càng chữa, khớp gối của chị lại càng đau.
Chị Nhung chia sẻ: Chị bén duyên với môn thể thao b.ắn s.úng từ năm 14 t.uổi. Với tình yêu lớn dành cho thể thao, niềm say mê trong công việc, chị và đồng nghiệp cùng kham khổ rèn luyện, đón nhận thành công và cùng nhau vượt qua những thất bại.
Là huấn luyện viên thể thao, công tác trong một lĩnh vực đặc thù nên chị gặp không ít khó khăn về thể chất. Những đợt tập huấn và thi đấu kéo dài triền miên khiến chị ít có thời gian chăm lo cho sức khỏe bản thân nên không quan tâm nhiều đến chế độ dinh dưỡng.
Các bác sĩ phẫu thuật khớp gối cho chị Nhung (Ảnh: BVCC)
Do chữa trị nhiều nơi mà bệnh tình không thuyên giảm, chị Nhung đến gặp TS.BS. Trần Hoàng Tùng – Phó trưởng Khoa Phẫu thuật Chi dưới, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức – để thăm khám. Sau khi được bác sĩ khám và tư vấn, chị Nhung đã tin tưởng chữa bệnh theo chỉ định của bác sĩ ngay từ lần khám đầu tiên.
TS.BS. Trần Hoàng Tùng – người trực tiếp mổ cho chị Nhung – cho biết: Bệnh nhân bị rách đôi sừng sau sụn chêm trong, vón cục, đụng dập một phần dây chằng chéo trước, bong sụn mâm chày và thoái hóa khớp gối. Trước đó, bệnh nhân đau tại khe khớp gối, kẹt khớp, lục khục trong khớp, đi lại khó khăn,… Phim chụp cổng hưởng từ cho thấy bệnh nhân bị tổn thương sụn chêm khớp gối. Bệnh nhân đã từng sử dụng nhiều phương pháp kể cả biện pháp tế bào gốc, tiêm huyết tương tiểu cầu,…. nhưng không đỡ, việc đứng và đi lại rất khó khăn.
Trong chấn thương khớp gối, sụn chêm rất hay bị rách. Sụn chêm chịu khoảng 45% trọng lượng của cơ thể và di động trên mâm chày song song với việc gấp duỗi gối. Các thể thương tổn sụn chêm có thể gặp là rách dọc, rách kiểu quai xô, rách ngang thân hay rách phức tạp. Khi phẫu thuật nội soi khớp gối với lỗ mổ nhỏ, vô trùng cao, bác sĩ có thể khâu hoặc sửa sụn chêm giúp bệnh nhân sớm đi lại và sinh hoạt bình thường.
Sau 3 ngày phẫu thuật và được điều trị tích cực ở Khoa Điều trị theo yêu cầu, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức, khớp gối của chị Nhung không sưng, đau. Chị đã đi lại được gần như bình thường và xuất viện.
Phục hồi chức năng sau nội soi khớp gối giúp người bệnh đi lại bình thường
Theo các chuyên gia, nhờ nội soi khớp gối mà việc chẩn đoán chính xác cũng như điều trị các tổn thương của sụn chêm trở nên thuận lợi và hiệu quả hơn rất nhiều. Tuy nhiên, sau phẫu thuật bệnh nhân cần phải được tập phục hồi chức năng mới hạn chế được nguy cơ cứng khớp, trả lại chức năng và biên độ vận động bình thường cho khớp gối.
PGS.TS. Nguyễn Thị Kim Liên – Quyền Trưởng Khoa Phục hồi chức năng, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức – cho hay: Trong quá trình phục hồi chức năng cho bệnh nhân, bác sĩ sẽ thăm khám và đưa ra một chương trình tập vật lý trị liệu theo từng giai đoạn để kỹ thuật viên thực hiện.
PGS.TS. Nguyễn Thị Kim Liên – Quyền Trưởng Khoa Phục hồi chức năng, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức – hướng dẫn bệnh nhân tập phục hồi chức năng (Ảnh: BVCC)
Nhờ thực hiện đúng qui trình, người bệnh có thể tập gấp duỗi và có thể đi lại ngay sau phẫu thuật mà không cần tới các dụng cụ trợ giúp bên ngoài như nạng, khung tập đi,… bệnh nhân còn có thể sớm chơi thể thao trở lại sau 3 tháng phẫu thuật. Trong những trường hợp rách sụn chêm do thoái hóa, thời gian và mức độ hoạt động thể thao trở lại còn tùy thuộc vào tổn thương sụn khớp kèm theo.
Thời gian đầu khi mới phẫu thuật rách sụn chêm, người bệnh vẫn có thể đi lại bình thường, thậm chí có trường hợp có thể sớm chơi thể thao trở lại, luyện tập, thi đấu. Tuy nhiên, nếu xuất hiện những cơn đau kéo dài, sưng nề khớp gối khiến vận động dần khó khăn, bệnh nhân cần trao đổi ngay với bác sĩ. Vì vậy, phục hồi chức năng đòi hỏi liệu trình cụ thể, phù hợp, nhẹ nhàng, tránh gây đau, mục đích đạt được biên độ vận động khớp gối tốt, không đau và tránh teo cơ khu đùi trước và sau.
Bên cạnh đó, đau là nguyên nhân hàng đầu gây nên trạng thái tâm thần kinh lo âu, bi quan, mặc cảm ở người bệnh. Khi người bệnh tập vận động phục hồi chức năng cho khớp gối bị cứng, sự đau đớn và những lo lắng về bệnh tật của bệnh nhân là điều không thể tránh khỏi. Việc đ.ánh giá để động viên tinh thần cho bệnh nhân là nhiệm vụ rất quan trọng của điều dưỡng và kỹ thuật viên. Vì vậy điều dưỡng phục hồi chức năng cần động viên tinh thần cho người bệnh.
Về dinh dưỡng trong quá trình tập luyện phục hồi chức năng, PGS.TS Nguyễn Thị Kim Liên khuyến cáo: Người bệnh cần quan tâm đến chế độ dinh dưỡng cân bằng các chất đạm, đường, mỡ và bổ sung thêm một số thành phần dinh dưỡng khác được quan tâm hơn như: Axit béo omega 3 nhằm hỗ trợ kiểm soát tình trạng viêm, các chất chống oxy hóa có khả năng chống lại các chất tổn thương mô, một số vitamin C và vitamin E điều chỉnh hoạt động của cykotines, ngăn chặn nguy cơ teo cơ, đồng thời, uống đủ nước (35 ml/kg cân nặng).
Những năm gần đây, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức tiếp nhận khám và điều trị cho hàng chục nghìn trường hợp chấn thương khớp gối do chơi thể thao, trong đó nhiều nhất ở lứa t.uổi từ 20-35 (chiếm tới 70-80%). Các môn thể thao hay gặp chấn thương nhất là: Bóng đá, bóng chuyền, bóng rổ, tennis, những môn đối kháng,… Đa số bệnh nhân đến viện trong tình trạng muộn hoặc do người bệnh chủ quan cố chịu đau, sau một thời gian không khỏi mới tìm đến bác sĩ.
Nhiều trường hợp để lại những biến chứng đáng tiếc như: rách sụn chêm thứ phát, bong sụn khớp, thoái hóa, làm giảm t.uổi thọ của khớp… Khi đó, hiệu quả điều trị sẽ thấp, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống sau này.
Do đó, các bác sĩ khuyến cáo: Khi thấy có biểu hiện bất thường, người dân nên đến các bệnh viện có trang thiết bị y tế hiện đại và đội ngũ bác sĩ có chuyên môn để được thăm khám và điều trị kịp thời. Không nên chủ quan, tự ý đi mua đơn thuốc về dùng hoặc dùng t.huốc l.á, thuốc nam không rõ nguồn gốc đắp, hoặc xoa bóp, không kéo, nắn, giật rất nguy hiểm, gây khó khăn cho quá trình điều trị của bác sĩ về sau.
‘Chạy bộ không ảnh hưởng xấu đến khớp gối’
Các chuyên gia nghiên cứu khả năng thích ứng của sụn đầu gối khi luyện tập cường độ cao và kết luận chạy bộ không ảnh hưởng xấu khớp gối.
Theo Canadian Running, nhiều người cho rằng chạy bộ dễ dẫn đến viêm khớp gối. Tuy nhiên, một số nghiên cứu đã chứng minh môn thể thao này không gây ảnh hưởng tiêu cực đến bộ phận này.
Trong công bố của nhóm chuyên gia Hàn Quốc năm 2019, 6 VĐV tham gia thí nghiệm đã hoàn thành hơn 1.000 cuộc đua marathon. Kết thúc quá trình chạy, có 3 VĐV bị rách sụn chêm (lớp đệm giữa xương đùi và xương chày), một VĐV thoái hóa sụn chêm, nhưng không ai bị viêm xương khớp ở đầu gối.
Kết quả này tương tự với nghiên cứu đăng trên Tạp chí Y khoa Anh năm 2019. Nhóm tác giả đã kêu gọi 82 VĐV tham gia thí nghiệm, họ được chụp cộng hưởng từ 6 tháng trước và 2 tuần sau chạy. Kết quả, đầu gối các VĐV không bị ảnh hưởng bởi việc tập luyện cường độ cao.
Nhiều người hiểu sai chạy bộ gây ảnh hưởng đến khớp gối. Ảnh: iStock.
Trong nghiên cứu hồi tháng 8, nhóm chuyên gia Mỹ xem xét kỹ về sụn ở đầu gối và khả năng thích ứng của bộ phận này khi tập luyện, từ đó củng cố thêm quan điểm: chạy bộ không tác động xấu đến khớp đầu gối.
Theo đó, sụn đầu gối là mô mềm bảo vệ phần kết thúc của xương chân và xương bánh chè, chúng chỉ yếu đi khi khớp gối thoái hóa. Canadian Running chỉ ra trong nghiên cứu gần đây, nhóm thanh niên khỏe mạnh đã đi bộ và chạy dọc đường đua. Một nhóm đi 6 km, nhóm còn lại đi 3 km rồi chạy 3 km. Các chuyên gia dựa vào đó để xem xét phần sụn có thích ứng với tải trọng luyện tập mới, tự sửa chữa và xây dựng lại hay không. Sau kết thúc nghiên cứu, họ đưa ra dự đoán về đầu gối và sụn.
Các chuyên gia phát hiện khi kiểm soát tốt khả năng tự phục hồi của đầu gối, chạy bộ có thể cải thiện sức khỏe sụn. Nếu không thích nghi với tập luyện, tỷ lệ đầu gối phát triển thành viêm khớp lên đến 95%-98%, nhưng nhờ tự điều hòa cường độ tập luyện, khả năng mắc bệnh giảm còn 13% – tương đương tỷ lệ của người đi bộ.
Cần duy trì hoạt động chạy bộ để bảo vệ sức khỏe, tăng đề kháng. Ảnh: VnExpress Marathon Quy Nhơn.
Các nhà nghiên cứu cho biết thêm nếu không có khả năng thích ứng, sụn khó chịu được tải trọng kéo dài của hoạt động chạy. Với sụn khỏe mạnh, áp lực đặt lên bộ phận này khi chạy thậm chí có thể kéo dài t.uổi thọ của nó, thay vì rút ngắn. Chuyên gia cũng tin rằng đây là cơ sở để hỗ trợ giả thuyết điều hòa sụn – lời giải thích cho việc runner có thể chạy mà không bị chấn thương nặng.
Tuy nhiên, khẳng định trên không có nghĩa mọi runner miễn nhiễm với chấn thương đầu gối. Vốn dĩ chạy không gây hại cho khớp gối, nhưng lạm dụng quá mức hoặc sai tư thế sẽ dẫn tới các cơn đau bộ phận này – căn bệnh phổ biến với các VĐV.
