Quá chén sau chầu nhậu vẫn điều khiển phương tiện tham gia giao thông, nhiều “ma men” cầm lái đã gây tai nạn không chỉ khiến bản thân phải nhập viện mà còn liên lụy đến người khác.
Nghiện rượu, bia đã khiến nhiều người nhận “cái kết đắng” như loạn thần, xơ gan, ung thư gan, nhưng lại không hay biết.
Có mặt tại một buổi khám u gan miễn phí của Bệnh viện Việt Đức, chúng tôi chứng kiến nhiều người có “thâm niên” nghiện rượu mấy chục năm tới khám mới biết mình bị xơ gan. Cách đây 1 tháng, ông Vũ Thế H. (SN 1963, Hà Nội) thấy mỏi mệt đi khám, phát hiện men gan cao.
Khi tới BV Việt Đức, ông được bác sĩ của Khoa Phẫu thuật Gan mật thăm khám và nhận định, trường hợp của ông 90% là xơ gan do rượu, cần làm thêm xét nghiệm m.áu nữa để khẳng định. Ông H. cho biết, ông nghiện rượu đã 30 năm nay, mỗi ngày uống 3 bữa rượu, sáng, trưa và tối.
Anh Nguyễn Quang M. (SN 1970, Hà Nam) nghiện rượu hơn 20 năm. Khi tới khám, men gan anh tăng rất cao, tình trạng xơ gan rất nặng, tiểu cầu giảm mạnh. Bác sĩ tư vấn anh không cần phải truyền tiểu cầu, để cơ thể tự thích nghi và cho dùng thuốc xơ gan. Anh M phát hiện xơ gan cách đây hơn 1 năm, nhưng xơ gan của anh ngày càng nặng. Khi chúng tôi hỏi, anh đã “cai” được rượu chưa thì anh lắc đầu. Người bệnh không cai rượu theo khuyến cáo của bác sĩ mà lại vừa uống rượu vừa uống thuốc, gây tác dụng ngược.
Bác sĩ Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương đang khám cho bệnh nhân viêm gan.
Cách đây không lâu, tôi từng chứng kiến một nam bệnh nhân 63 t.uổi, ở Hà Nội đến “cai rượu” tại Bệnh viện Y học cổ truyền Bộ Công an. Bệnh nhân nghiện rượu từ thời trẻ, đến nay gần 40 năm, người nhà phải “cưỡng chế” mới đưa được bệnh nhân vào nhập viện. Mỗi ngày bệnh nhân uống từ 1 lít đến 1,5 lít rượu, thậm chí ăn rất ít, lâu dần bệnh nhân bị loạn thần, gần như không tỉnh táo, cả ngày chỉ nghĩ đến rượu, tay chân run lẩy bẩy, mê sảng. Khi vào viện, bệnh nhân trong tình trạng sảng rượu nặng, không nhận biết được xung quanh, vùng vẫy la hét… Sau nửa tháng đến viện, bệnh nhân đã dần ổn định, tỉnh táo hơn, đã bắt đầu giao tiếp trở lại, nhưng cần thêm nhiều thời gian điều trị tiếp. Tuy nhiên, do nghiện rượu lâu năm đã dẫn tới gan bệnh nhân bị xơ mãn tính.
Theo TS.BS Đỗ Tuấn Anh, Trưởng Khoa Phẫu thuật Gan mật, BV Việt Đức cho biết, uống rượu, bia thường kích thích tiêu hóa nhưng phải dùng có điều độ, chừng mực bởi gan không đào thải được dẫn đến xơ gan. BS Tuấn Anh chứng kiến nhiều người bệnh nghiện rượu, lúc uống rượu lại rất ít khi ăn. “Có người sáng ra chưa ăn gì đã uống rượu, dạ dày trống mà uống rượu vào rất nguy hiểm. Có người bị xơ gan, chỉ cần uống một tí đã say do lọc gan kém. Lạm dụng rượu, bia là nguyên nhân hàng đầu dẫn tới xơ gan mạn tính và xơ gan là bệnh lý của ung thư gan”, BS Tuấn Anh cho biết.
Tới Khoa Viêm gan, BV Bệnh Nhiệt đới Trung ương, chúng tôi chứng kiến rất nhiều “sâu rượu” khi vào nhập viện mới biết mình bị xơ gan, trong đó nhiều người đã thành ung thư gan nhưng không biết. Có “sâu rượu” mỗi ngày uống 1 đến 1,5 lít suốt 30 năm qua, vào nhập viện trong tình trạng sụt cân, chán ăn, mỏi mệt, da vàng. Bác sĩ cho biết, trường hợp này bị viêm gan đã lâu nhưng không được phát hiện, vào viện trong tình trạng muộn, bệnh đã chuyển sang xơ gan, có nguy cơ ung thư gan.
Có thời điểm, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới có 9.000 người tới khám vì viêm gan, trong đó khoảng 250 người bệnh nặng phải nhập viện điều trị.
GS.TS Nguyễn Văn Kính, nguyên Giám đốc BV Bệnh Nhiệt đới Trung ương cho biết, viêm gan là bệnh lý thường gặp tại Việt Nam do nguyên nhân phổ biến gây xơ gan là viêm gan virus B, viêm gan virus C và uống nhiều rượu. 85% bệnh nhân ung thư gan trên nền viêm gan mạn, do vậy lạm dụng rượu bia dễ dẫn tới xơ gan. Theo Trưởng Khoa Phẫu thuật Gan Mật, BV Việt Đức, ung thư gan là bệnh lý có tỉ lệ t.ử v.ong hàng đầu, cao hơn nhiều so với ung thư phổi và ung thư dạ dày. Người bệnh được phát hiện và điều trị sớm sẽ có hiệu quả.
Gần đây, nhiều bệnh nhân đến Khoa Phẫu thuật Gan mật, BV Việt Đức trong tình trạng muộn. 70% người bệnh đến viện không còn gì để can thiệp, không chỉ định mổ được nữa, mà chỉ còn động nút mạch. U gan ác tính thường phát triển trên nền các bệnh lý viêm gan B, viêm gan C và xơ gan do rượu. Nhiều người uống rượu lâu năm dẫn tới xơ gan, nhưng lại phát hiện muộn.
Thói quen ăn uống sai lầm “đ.ầu đ.ộc” lá gan người Việt như thế nào?
Nhiều bà nội trợ vẫn giữ thói quen rửa sạch, phơi khô với những thực phẩm đã bị ẩm mốc và tiếp tục chế biến.
Viêm gan là một bệnh về gan thường gặp. Tình trạng viêm gan kéo dài khiến tế bào gan bị hư hại, từ đó dẫn đến sự hình thành của các mô sẹo gây xơ hóa gan. Càng có nhiều mô sẹo hình thành, các chức năng gan càng bị suy giảm.
Chứng xơ gan hoàn toàn có thể dẫn đến những bệnh lý nghiêm trọng hơn như suy gan và đặc biệt là ung thư gan. Trong thực tế lâm sàng người ta nhận thấy 70-80% ung thư gan phát triển trên nền xơ gan.
Nguyên nhân gây viêm gan nhiều nhất tại Việt Nam là viêm gan do nhiễm virus viêm gan B, C. Tuy nhiên, theo các bác sĩ Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương (Hà Nội), trong thời gian gần đây, tỉ lệ viêm gan do nhiễm độc lại tăng vọt.
Tất cả các độc chất vào cơ thể phải được khử độc, và chỉ có một con đường duy nhất là chuyển hóa ở gan. Vì vậy, có thể nói gan là cơ quan gánh hết tất cả các độc chất của cơ thể. Nhiều thói quen sinh hoạt phản khoa học của người Việt, được xem là thủ phạm chính khiến gan bị nhiễm độc, cụ thể:
Lạm dụng rượu bia
Trước hết phải kể đến thói quen lạm dụng rượu bia. Điều tra nguy cơ mắc bệnh lây nhiễm năm 2015 cho thấy, 44% người uống rượu bia ở Việt Nam uống quá độ, đây là hình thức uống rượu nguy hiểm. Một người Việt trưởng thành tiêu thụ 8,3 lít cồn (tương đương 470 chai bia) trong một năm. 48% thanh niên từ 14 – 17 t.uổi cũng uống rượu bia.
Theo các chuyên gia, khi uống rượu bia, chất cồn được hấp thụ nhanh chóng vào m.áu qua niêm mạc dạ dày và ruột. Chỉ 10% lượng cồn đào thải qua đường mồ hôi, hơi thở, nước tiểu; còn 90% còn lại đi thẳng qua gan. Với chức năng thải độc cơ thể, gan là cơ quan chịu nhiều tổn thương nhất do tác hại của rượu bia. Thực tế, đồ uống có cồn là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tổn thương cho gan.
Ăn thực phẩm bị mốc
Bên cạnh rượu bia, không ít người Việt cũng đang tự hấp thu độc tố gây ung thư gan mạnh nhất, đó là Aflatoxin, thông qua bữa ăn hàng ngày.
Aflatoxin thường có trong các thực phẩm mốc, là loại độc tố vi nấm được sản sinh tự nhiên do một số loài Aspergillus (một loại nấm mốc). Aflatoxin hoạt động rất bền bỉ với nhiệt, chúng gây hại cho sức khỏe cả khi thực phẩm đã được nấu chín trong nhiệt độ cao.
Nhiều người có sở thích sử dụng đồ hộp, thức ăn chế biến sẵn được đóng gói nhưng không để ý thời gian sử dụng. Khi có nhu cầu dùng đến thì thức ăn đã quá hạn, bỏ thì tiếc nên vẫn cố gắng chế biến lại. Hoặc với các loại thực phẩm bị mốc, nhiều người chủ quan cho rằng chỉ cần gạn bỏ phần quan sát thấy nấm mốc và sử dụng phần còn lại. Tuy nhiên, việc này chỉ làm trôi đi lớp nấm mốc bên ngoài. Trong khi đó, hệ thống sợi nấm rất lớn vẫn còn lại đã ăn sâu vào bên trong, đồng thời chất độc cũng đã được sản sinh và tích tụ, đây đều là những thứ mà ta không thể quan sát bằng mắt thường.
Nếu chẳng may ăn phải các loại thực phẩm này, dù chỉ với một liều lượng rất nhỏ, Aflatoxin cũng đã có thể gây ngộ độc cấp tính cho các cơ quan nội tạng. Khi xâm nhập vào gan sẽ dẫn tới viêm gan, gan nhiễm mỡ, xơ gan và ung thư gan. Nếu người đang bị viêm gan B mà ăn phải nấm mốc có chứa Aflatoxin thì nguy cơ ung thư sẽ tăng cao 60 lần so với người chỉ nhiễm viêm gan B.
Thực phẩm tồn dư hóa chất
Bên cạnh đó, dư lượng hóa chất, thuốc trừ sâu trong thực phẩm, các sản phẩm thẩm thấu qua da như mỹ phẩm làm đẹp của chị em phụ nữ, thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc, thực phẩm chế biến sẵn nhiều chất bảo quản, thuốc đông, tây y không đảm bảo chất lượng… cũng là những con đường đưa chất độc vào gan phổ biến và dẫn đến tình trạng viêm gan.
Tại Việt Nam, tỉ lệ mắc ung thư gan tăng rất nhanh trong vòng 20 năm qua. Năm 2000, số ca mắc mới ung thư gan tại nước ta chỉ có 5.700 ca, sau đó tăng lên 9.400 ca năm 2010. Đến năm 2018, số ca mắc mới đã tăng lên trên 25.000 ca, xếp vị trí thứ 4/185 quốc gia, vùng lãnh thổ, trong đó riêng nam giới chiếm hơn 19.500 ca.
